Zin in tijd

Gisteren werden me twee zinnen in de schoot geworpen die me flink bezig hielden. Misschien dat dit kwam doordat ik me in mijn maandelijks wat ontvankelijke periode bevond, maar toch…

De eerste zin was een vraag van de ING: “Hoe financiert u uw sabbatical?” Ik weet niet hoe dat jou vergaat, maar als mij een vraag gesteld wordt, moet ik hem beantwoorden. Hoe onzinnig ook. Ik startte eerst wat bokkig: ik hoef namelijk geen sabbatical. Hou niet van dit soort trends die me tot nog meer narcisme aanzetten. Daarnaast wil ik ook nooit meer iets lenen, van welke bank dan ook. Maar onderschat een marketeer die zijn vak verstaat niet: na een half uurtje weerstand ontstond er bij mij toch een cumulatief verlangen naar rust, tijd, reflectie, inspiratie, zin – en al gauw had ik het antwoord: ik wilde een sabbatical en was vastbesloten te lenen bij de ING.

‘s Avonds kreeg ik les in cultuurfilosofie en daar was de tweede zin. Een citaat uit het werk van Alain Badiou. Het luidt: “Het heden ontbreekt”. De docent legde uit: Wij ervaren geen heden, nu, want we ervaren geen tijd meer. Tijdens de Verlichting in de 18e eeuw, zag men de historische ontwikkeling nog als een keurig lineair proces. Het verleden bevatte achterhaalbare feiten, de toekomst was maakbaar en het heden bood de grond om je op af te kunnen zetten richting alle plannen die je had. Maar nu, in de 21e eeuw zien we het anders. Het verleden is een multi-interpretabele ervaring geworden, de toekomst stuurloos, want bepaald door toevalligheden en het heden ligt buiten onze ervaring omdat er geen tijdslijn meer is. “Dus we hebben geen tijd!” riep mijn docent uit.

Ik snapte er niet veel van, maar de twee zinnen kwamen wel opeens in een oorzakelijk verband te staan: het heden ontbreekt waardoor wij geen tijd meer hebben. En wat doen we als we iets niet hebben, dan gaan we het produceren, inkopen en hamsteren. En zo ontstaat het product sabbatical en ziet een geldschieter zijn kans schoon. Mijn keuze van eerder die dag was dus niet alleen ingegeven door gevoeligheid voor marketingtechnieken, maar ook doordat ik een willoos slachtoffer bleek te zijn van onze postmoderne tijd.

Dat is slecht nieuws voor een fervent zelfstuurder. Laten we dus eens kijken of er wat te nuanceren valt. Hebben we echt geen ervaring meer van het heden? Kunnen we echt de tijd niet meer vinden? Ik ga op zoek en lees in de krant een uitspraak van de cabaretier Micha Wertheim. Hij laat weten dat hij rust ervaart op het moment dat hij datgene wat hij wil zeggen in een goeie grap weet te vangen. Een beeldend kunstenares vertelt me iets soortgelijks: zij vindt rust op het moment dat ze haar idee weet te vangen in een vorm op het doek. En ik? Ik besef rust te vinden op het moment dat ik me laat vangen in een onvoorspelbaar gesprek. Op dat moment klapt het heden zich als het ware uit.

Ik herinner me opeens een derde zin. Eentje die mij al veel eerder in de schoot was geworpen, maar die ik was vergeten omdat ik hem toen niet begreep. Hij is afkomstig van Martin Buber en luidt: “De tijd, de werkelijke tijd, is alleen te ervaren in de ontmoeting.” En zo kom ik toch op een ander antwoord. Mijn leven is al gevuld met sabbaticals omdat ik de mazzel heb mensen te ontmoeten die de rust hebben om met mij de dialoog aan te gaan.